Pasen
Pasen in de Syrisch-Orthodoxe traditie
Pasen in de Syrisch-Orthodoxe traditie
Uitgegeven in het opiniërend magazine voor Protestants Nederland: Woord & Dienst. Jaargang 66, nummer 4, April 2017
Hoe wordt Pasen beleefd in de Syrisch-Orthodoxe Kerk? Benjamin Yanik, voorzitter van het Syrisch Orthodox Jongeren Platform (SOJP) deelt met ons hoe Pasen in zijn traditie beleefd wordt, zowel liturgisch als inhoudelijk. Vreugde voert daarbij de boventoon.
Ieder die ooit Pasen gevierd heeft in de Orthodoxe kerk weet dat Pasen een feest van grote vreugde is. Vooraf gingen 48 dagen van vasten, tranen, knielen, klagende tonen en berouw, daarna een zware lijdensweek waarbij alles in de kerk donker is (o.a. liturgische kledij en aankleding van de kerk) De liturgische onderwerpen van deze week zijn: de Gelijkenis van de Wijze en Dwaze Maagden, het voetwassen en het laatste avondmaal op donderdag, kruisiging, begrafenis en op zaterdag ook nog het dopen van doopleerlingen en de baby’s.
Paasmorgen
Dan volgt, in de paasnacht, een ritueel dat zich achter de gesloten gordijnen van de altaarruimte afspeelt. De priester draagt witte of zilveren kledij, alle donkere kleuren zijn vervangen door felle kleuren. De priester haalt een kruis (symbool voor het lichaam van Christus) weg achter het altaar (symbool voor het graf). Daar had het sinds Goede Vrijdag gelegen. Het lichaam wordt dus uit het graf gehaald. De lichten zijn nog uit, gordijnen nog gesloten.
Dan gaan de gordijnen open, het licht gaat aan en met het kruis in zijn hand verkondigt de priester, zoals de vrouwen uit de Bijbel dat ook deden: Christus is opgestaan! En alle gelovigen beantwoorden dat met: Hij is waarlijk opgestaan! Uit vreugde zegt de celebrant het in vele talen. Christus is opgestaan en het leven regeert! Wat een vreugde. De gelovigen celebreren Pasen verder in de liturgie, liederen worden gezongen van vreugde, zoals: Glorie aan de Eeuwigdurende en Onsterfelijke die zijn creatie hersteld heeft met leven door Zijn dood. De gelovigen nemen deel aan de communie en breken hun langdurige vasten met een eitje. Op eerste Paasdag gaan de gelovigen op bezoek bij hun familie, vrienden en kennissen: ze verspreiden de vreugde door ze te groeten met dezelfde toon: Jezus is opgestaan!
Op tweede Paasdag bezoeken de gelovigen massaal de graven van hun overleden dierbaren en eten (en delen) allerlei lekkernijen (uit) bij het graf. Het is tenslotte een feest van het leven!
De dood vertrapt, de schriften geopend
Er kan geen twijfel over de vreugde van het paasfeest bestaan. Echter om deze mysterieuze vreugde beter te begrijpen zal ik u iets proberen uit te leggen wat mij jaren heeft geduurd om te begrijpen. En nu ga ik misschien iets controversieel zeggen, maar als men goed nadenkt is het niet zo, dat Jezus Christus is opgestaan uit de dood: Hij vertrapt de dood met zijn dood. Het is niet zo, zoals sommigen denken, dat hij doodgaat omdat hij mens is en uit het graf opstaat omdat hij God is. Het is echter, Hij maakt door zijn dood de dood teniet en laat zien dat Hij God is. Of, om in andere woorden te zeggen: Jezus Christus laat ons zien wat het is om God te zijn in de manier waarop hij doodgaat als een menselijk wezen.
Een verdere nuance: het is niet alleen maar door Zijn dood als een mens dat wij Jezus Christus belijden als God, maar meer door de manier waarop Hij dood gaat, dat is: volgens de Schriften (1 Kor. 15:3-5) Het is opvallend dat in de synoptische evangeliën de discipelen van Jezus steeds falen te begrijpen wie Jezus Christus is. Er is één uitzondering: Simon, op de weg naar Caesarea, die belijdt dat Jezus de Christus is, Zoon van de levende God. Jezus zegt dat niet vlees en bloed het hem heeft geopenbaard maar de Vader. Simon verraadt direct zijn onwetendheid door Jezus te willen behoeden om naar Jeruzalem te gaan om te lijden. Het is duidelijk dat de discipelen niet door in de aanwezigheid te zijn van Christus, door Zijn woorden direct te horen en Zijn daden te zien Zijn ware identiteit kennen. Het is ook niet door Hem te zien aan het Kruis (want ze vluchtten bang weg en verloochenen hem), ook niet door een leeg graf te zien (want ze vragen zich af: heeft iemand zijn lichaam gestolen?), zelfs niet door de Verrezen Christus te zien dat zij Hem uiteindelijk kennen. Op de weg naar Emmaüs blijkt dat ze Hem pas kenden nadat Hij de Schriften opende en hen uitlegde wat over Hemzelf daarin geschreven werd. Pas dan als het Geofferde Lam ons de Schriften openbaart in de Liturgie zal men het mysterie en de paasvreugde kennen en herkennen (zie Lucas 24).
Een ander leven
De vreugde van de Opstanding zit hem dan in het feit dat degene die gekruisigd is inderdaad de Heer onze God is, die de dood vertrapt met zijn dood. En het vieren van Christus’ opstanding is niet een welkome terugkeer naar het leven dat wij dachten verloren te hebben. Het is een opening naar een andere vorm van leven: een leven onder de Heer, de gekruisigde, een leven van zelfopofferende liefde, het leven van Jezus Christus. Christus heeft de dood niet vernietigd, we zullen allemaal sterven tenslotte. Maar, in de woorden van Paulus’ brief aan de Hebreeën: ‘hen te bevrijden die door de vrees voor de dood heel hun leven aan onvrijheid onderworpen waren’’. Of, zoals Maximus de Belijder (kerkvader uit de 7e eeuw) het zegt, Christus heeft het gebruik van de dood veranderd. Dus in plaats van dat we passieve slachtoffers zijn van de dood, worden we nu opgeroepen om ons kruis op een actieve en geheel vrije manier op te pakken en zo op een nieuwe manier ons leven te gaan leiden. Door de ervaring van het kruis, door het sterven voor deze wereld, vinden we de vreugde van de opstanding al in het heden, in onze wereld van ruimte en tijd. Dat is een vreugde die alle bindingen met deze wereld losmaakt en ons een voorsmaak geeft van de wereld die komen zal.
Zoals Christus zelf heeft gezegd, wie zijn leven wil behouden zal het verliezen. Maar, gaat Hij verder, wie zijn leven verliest omwille van mij en het Evangelie, zal het behouden. Christus heeft ons laten zien wat het is om God te zijn in de manier waarop Hij als mens stierf, door Zijn leven te geven uit liefde. Door ons de weg te laten zien, en ons te bevrijden van de angst van de dood, kunnen wij nu Hem volgen door een leven te leven van zelfopofferende liefde, een leven dat het leven van de Geest zelf is: het leven van God.
En daarom zeggen wij met vreugde: Christus is opgestaan! Hij is waarlijk opgestaan.
Comments are closed